روایت عراقچی از فریاد های ظریف در اتاق مذاکرات - وبلاگ آراسا

به گزارش وبلاگ آراسا، سید عباس عراقچی - معاون وزیر امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای ایران - در یادداشتی در روزنامه خراسان نوشت: امروز 18 اکتبر 2020 (27 مهر 1399) پنج سال از روز تصویب برجام (Adoption Day) که مصادف با 17 اکتبر 2015 بود، می گذرد. طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت ملل متحد، دقیقا پنج سال بعد از تاریخ مزبور یعنی انتها روز 17 اکتبر 2020 (ساعت 12 شب به وقت گرینویچ و 3:30 صبح 27 مهر به وقت تهران) تمامی محدودیت های تسلیحاتی ایران سرانجام می یابد.

پیروزی با اجماع و وفاق داخلی

چهار سال است که دولت آمریکا کوشش می نماید برجام را به طور کامل نابود کند و بیش از یک سال است که تقلا می نماید حداقل جلوی لغو محدودیت های تسلیحاتی ایران را بگیرد. هر دو هدف ناکام مانده، هم به دلیل استحکام برجام و قطعنامه 2231 و هم به دلیل دیپلماسی ماهرانه ایران پس از خروج آمریکا از برجام.

تحریم تسلیحاتی - محدودیت های تسلیحاتی

قطعنامه های ملغی شده شورای امنیت و در راس آن ها قطعنامه 1929، تحریم های تسلیحاتی گسترده ای را برای مدت نامعلوم علیه ایران وضع نموده بودند. بر طبق این تحریم ها که تحت فصل هفت منشور صادر شده و برای همه کشور ها الزام آور بود، فروش سلاح های سنگین به ایران و فروش یا تامین هر سلاحی حتی یک فشنگ توسط ایران، ممنوع بود. این قطعنامه ها همچنین کلیه فعالیت های موشکی بالستیک ایران را نیز ممنوع نموده بودند.

کمیته تحریم و پانل کارشناسی شورای امنیت دو نهادی بودند که طبق قطعنامه های 1747 و 1929 تشکیل شده بودند تا بر این تحریم ها و ممنوعیت ها نظارت نمایند. واقعیت آن است که تحریم های تسلیحاتی و موشکی دو دستاورد عظیم آمریکا بود که به بهانه مقابله با برنامه هسته ای ایران وارد قطعنامه های شورای امنیت شده بودند. به همین دلیل موضوع این تحریم ها و چگونگی لغو آن ها از سخت ترین و پیچیده ترین مباحث در طول مذاکرات هسته ای به شمار می رفت.

طرف های غربی با استناد به اینکه تحریم های تسلیحاتی و موشکی مقولاتی جدا از موضوع هسته ای هستند، خواهان ادامه آن ها بودند و برطرف آن ها را غیرممکن می دانستند مگر آنکه مذاکرات جداگانه ای در مورد این موضوعات صورت گیرد. این خواسته بشدت مورد مخالفت ایران قرار گرفته بود و موضع ما این بود که این تحریم ها به بهانه هسته ای گذاشته شده و باید همزمان با دیگر تحریم ها ملغی شوند. این بحث از اولین روز های مذاکرات تا آخرین لحظات آن ادامه داشت. به بن بستی تبدیل شده بود که لاینحل به نظر می رسید و بالاخره آخرین موضوعی بود که در مذاکرات برای آن تصمیم گیری شد.

در نتیجه مذاکرات بسیار سنگین در طی دو سال و نیم، در نهایت تحریم های موشکی در قطعنامه 2231 تبدیل شد به درخواست غیرالزام آور از ایران برای فعالیت نداشتن روی موشک هایی که برای حمل کلاهک های هسته ای طراحی شده اند و تازه همین درخواست هم برای هشت سال بود.

کسی نمی تواند انکار کند که در طول پنج سال گذشته تمام فعالیت های موشکی ایران ادامه یافت بدون اینکه آمریکا یا هر کشور دیگری قادر باشد به این دلیل ایران را مجدد موضوع شورای امنیت قرار دهد. بله، اعتراض کردند و سر و صدا راه انداختند، ولی خودشان هم اعتراف کردند که فعالیت های موشکی ایران نقض قطعنامه 2231 نیست و تنها با آن ناسازگار است!

تحریم های تسلیحاتی نیز در نتیجه مذاکرات تبدیل شد به محدودیت های تسلیحاتی برای ایران به مدت پنج سال. لازم به ذکر است که قطعنامه 2231 اصولا فاقد هر گونه تحریم بوده و ساختار تحریمی ایجادشده توسط قطعنامه های قبلی شامل کمیته تحریم و پانل کارشناسی را منحل نموده است.

کوشش کشور های غربی در برجام برای تمدید نامحدود تحریم های تسلیحاتی ایران ناکام ماند و در نهایت تبدیل شد به محدودیت های تسلیحاتی برای ایران به این معنی که ایران برای مدت پنج سال برای خرید یا فروش اقلامی که در گذشته ممنوع بودند باید از شورای امنیت مجوز موردی بگیرد.

مدت پنج سال در آخرین شب های مذاکرات و پس از یک جلسه طوفانی بین وزیر خارجه کشورمان با دو وزیر خارجه دیگر (که از تحریم های نامحدود به محدودیت های 10 ساله رسیده و از آن کوتاه نمی آمدند)، مورد مصالحه واقع شد. به خاطر لحن تند دکتر ظریف و فریاد های او، خانم شرمن از همکاران خود خواست اتاق را ترک نمایند و وزیران خارجه را تنها بگذارند! گزارش آن جلسه از اسناد ماندگار در تاریخ دیپلماسی ایران است.

شکست آمریکا

امروز بیست و هفتم مهر 1399، محدودیت های تسلیحاتی و نظام مجوزگیری در شورای امنیت به طور اتوماتیک ملغی شد. کوشش آمریکا برای جلوگیری از این امر به سه بار شکست خفت بار در صحنه شورای امنیت و انزوای آمریکا منجر شد، با اینکه آن کشور بیش از یک سال برای جلوگیری از لغو محدودیت های تسلیحاتی ایران برنامه ریزی و زمینه سازی نموده بود. امروز یک روز تاریخی است؛ روزی که دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران یک بار دیگر بر آمریکا غلبه می نماید آن هم در عرصه ای که به خاطر حق وتو نقطه قوت آمریکاست، یعنی در شورای امنیت.

قطعنامه 2231 شورای امنیت، در یک قضاوت منصفانه سند افتخار جمهوری اسلامی ایران است. ما در این قطعنامه به همه خواسته های خود همچون خروج از فصل هفت شورای امنیت، پذیرش غنی سازی برای ایران، فروپاشی رژیم تحریم های بین المللی و از بین رفتن کامل ساختار تحریم سازمان ملل علیه ایران، ابطال شش قطعنامه قبلی به خصوص قطعنامه خطرناک 1929، لغو تحریم های الزام آور تسلیحاتی پس از پنج سال، غیرالزامی شدن محدودیت های موشکی و لغو کامل آن ها پس از هشت سال، لغو خود قطعنامه 2231 و خروج کامل ایران از دستورالعمل شورای امنیت پس از 10 سال و ... رسیده ایم.

با این همه اجازه ندادیم حتی همین محدودیت ها در متن قطعنامه بیاید و تنها در ضمیمه قطعنامه آمد که حتی آن ها را هم نپذیرفتیم و در یک بیانیه که همزمان با قطعنامه 2231 منتشر شد، کلیه محدودیت های موشکی و دفاعی را رد کردیم.

در یک اتفاق نادر در تاریخ شورای امنیت، قطعنامه این شورا با کشوری که خود موضوع قطعنامه بود (ایران) مذاکره شد. بند به بند، سطر به سطر و کلمه به کلمه با ما مذاکره و توافق می شد و این کار آسانی نبود. غربی ها در بین کلماتِ قطعنامه ها، هزار نکته و ترفند تعبیه می نمایند و پیش بینی و بستن راه همه سوءاستفاده های احتمالی در آینده کار سختی است.

تصادفی نبود که ترامپ هیچ راه یا بهانه ای برای بازگرداندن تحریم های مالی علیه جمهوری اسلامی ایران در داخل برجام و قطعنامه 2231 نیافت و چاره ای جز خروج کامل از برجام و نقض روشن قطعنامه 2231 پیدا نکرد و اتفاقی نبود که پس از آن در جلوگیری از لغو محدودیت های تسلیحاتی ناکام ماند.

دولت ترامپ در شورای امنیت به چنان بن بستی رسید که اکنون هیچ راهی جز قلدری و زورگویی و مقابله با همه اعضای جامعه بین الملل (به جز معدودی) نیافته است.

کلام آخر

هر مذاکره ای متکی به قدرت های درونی است و هیچ مذاکره نماینده ای قادر به کسب موفقیت در مذاکره نیست مگر آنکه دست او از توانمندی ها و مولفه های قدرت های داخلی پر باشد و به پشتوانه این توانمندی ها مذاکره کند. این توانمندی ها اعم از قدرت نظامی است و توانایی های گفتمانی، مالی، علمی و ... و از جمله توانمندی های دیپلماتیک (جریان سازی، بازی گردانی، یارگیری، لابی گری، قانع کردن سازی، اجماع سازی / اجماع شکنی، تعامل / تقابل، همکاری / منازعه، مهارت های مذاکراتی، مدیریت رسانه ای و ...) را نیز در بر می گیرد.

موفقیت در سیاست خارجی موکول به اجماع داخلی و وفاق ملی است. قربانی کردن موفقیت ها و دستاورد های سیاست خارجی در پای منافع کوتاه مدتِ فروملی، پایمال کردن غرور ملی و تزریق حس شکست و درماندگی به جامعه با نادیده دریافت یا کوچک شمردن داشته های ملی به نفع هیچکس نیست.