خبرنگاران دنیا پساکرونا در افغانستان - وبلاگ آراسا

به گزارش وبلاگ آراسا، تهران- خبرنگاران- گرچه کووید-19 آزار زیادی را برای جهانیان به همراه داشت اما در عین حال مباحث جدیدی را هم در حوزه های مختلف مطرح و تاثیرات گسترده ای را ایجاد کرد به گونه ای که این تاثیرات، حتی بعد از کرونا هم می تواند پیامدهای مهمی در جامعه افغانستان داشته باشد.

دانشگاه علامه طباطبایی در ایام کرونایی و با استفاده از فضای مجازی در این روزها، اقدام به برگزاری سلسله نشست های اساتید دانشگاهی ایران و افغانستان نموده است. این اقدام که یکی از ابتکارات این دانشگاه به شمار می رود، تا به امروز در فضای مجازی مخاطبان زیادی را به خود جلب نموده و موضوعات جدیدی را در ایام کرونایی و پساکرونا مطرح نموده است که جدا از مباحث دانشگاهی، می تواند برای بسیاری از مسؤولان جامعه ایران و افغانستان هم مفید بوده و حتی آینده روابط دو کشور همسایه را با توجه به اشتراکات فرهنگی و تاریخی، دستخوش تغییر نماید.

به گفته داوود عرفان مسؤول انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان، دنیا پساکرونا به ویژه در جامعه افغانستان قابل تامل است. گرچه کووید-19 آزار زیادی را برای دنیایان به همراه داشت اما در عین حال مباحث جدیدی را هم در حوزه های مختلف مطرح و تاثیرات گسترده ای را ایجاد کرد؛ به گونه ای که این تاثیرات حتی بعد از کرونا هم می تواند پیغامدهای بسزایی را در جامعه افغانستان داشته باشد. اظهارات وی در این خصوص خواندنی است.

بازتعریف مفاهیم در جامعه افغانستان

داوود عرفان معتقد است در دوران کرونا یکسری مسائل و مفاهیم در جامعه افغانستان مجدداً باز تعریف شدند. مثلاً امنیت یکی از این مفاهیم است. هم چنان که امنیت دیگر یک مفهوم فیزیکی یا صلح مرزی نیست و یا بهداشت که در جامعه افغانستان بازتعریف خواهد شد. بهداشتی که شاید با خود یک وسواس را به همراه آورده و یا حوزه عمومی که دستخوش تغییر شده است. افغانستان بحران های فراگیر زیادی را پشت سر گذاشته اما این بحران ها در زندگی تک تک افراد مانند کرونا اثر گذار نبوده است. بنابراین این بحران اولین بحران فراگیر غیر از جنگ برای نسل جدید است. این اثرگذاری به حدی بوده که حتی بر روی فرایند مذاکرات با طالبان هم اثرگذار بوده و بنابراین عرصه عمومی که قبل از کرونا یک عرصه نخبه محور بود امروزه به یک عرصه عمومی توده تسری پبدا نموده است.

تحریک حس همدردی علیرغم تعارضات

مسئله بعدی تحریک حس همدردی در افغانستان است ولی این تحریک به صورت محلی است و در هر شهر به شکلی نمود پیدا نموده است. در حوزه فرهنگی هم با تعارض در برداشت های دینی کلاسیک و مدرن روبرو هستیم. همچنین تاثیر فضای مجازی بر فضای عمومی افغانستان که بعد از شیوع کرونا در افغانستان شایع شده از دیگر موارد مهم است. علمای کلاسیک و سنتی بیشتر بر این نظرند که هر بلایی[بحرانی] می تواند آزمایش خداوند باشد و لذا ترک نماز به نوعی عصیان در برابر خداوند است. اما در مقابل این فهم، فهم دیگری وجود دارد که بر اساس آن چه که در زمان پیغامبر(ص) هم در زمان باران های شدید نماز جماعت را ترک می کردند، ترک مواردی نظیر نماز جماعت هم ایرادی ندارد. هم اکنون نماز جماعت در بسیاری از مساجد افغانستان برگزار نمی گردد و نماز آدینه را هم که هفته گذشته برگزار کردند به نوعی با رعایت یک فاصله اجتماعی انجام شد. این مبحث در بین دو نسل فکری سنتی و مدرن وجود داشته و قطعاً بعد از این هم تضاد و درگیری ذهنی بین آن ها وجود خواهد داشت که در این زمینه دنیا اسلام باید به یک توافق کلی در این زمینه برسد.

از طرف دیگر فضای مجازی توانسته پیروز عمل کند به ویژه فیسبوک که در افغانستان به عنوان پرکاربردترین اپلیکیشن فضای مجازی عمل می نماید، توانسته است بسیاری از پیغام ها را انتقال داده و در این زمینه پیروز عمل کند. اما در خصوص سیاست دو نوع مسئله وجود دارد. یکی این که حکومت افغانستان آمادگی مقابله با هیچ بحرانی را ندارد و دولت کنونی حتی یک دولت حداقلی هم نیست که در شرایط ویژه بتواند به داد شهفرایندان خود برسد. در این زمینه هنوز هم نقدها زیادی مطرح است و نوک پیکان این نقدها مربوط به کم کاری دولت در زمینه ورود کرونا به افغانستان به وسیله ایران و شهر هرات است. از طرف دیگر، بحث دیگری که در افغانستان وجود داشت این است که کرونا نشان داد که نظام ریاستی در افغانستان نظام ناکارآمدی است. حتی کسانی که به شدت از حکومت متمرکز دفاع می کردند متوجه شدند که حکومت متمرکز در زمان بحران نمی تواند به سرعت به یاری مردم بشتابد. مثلاً میزان هزینه و یاریی که برای یاری به افغانستان و مهار کنترل در شهر هرات به این شهر وارد شده هنوز هم مستلزم طی بوروکراسی اداری مرکزی بوده و سرگردان است. این در حالی است که برای مواجهه با شرایط کرونایی سرعت عمل داشتن از اهمیت بالایی برخوردار است.

کرونا می تواند تحت تاثیر افکار عمومی باشد

اما این که چه راه حلی را با توجه به مسئله ایران و افغانستان باید پیشنهاد داد، مسئله مهمی است. این که ویروس از کدام مرز به این کشور ورود پیدا کرد چندان مهم نیست چرا که به هر حال از هر مرزی می توانست به کشور وارد گردد. مهم افکار عمومی است که خوشبختانه به این درک رسیده که ویروس کرونا یک مسئله دنیای است. هم دردی افغانستان با مردم ایران قبل از شیوع کرونا در این کشور در فضای مجازی وجود داشته و این موضوعی است که به صورت دو جانبه بین ایرانی ها و افغانستانی ها هم وجود داشته است.

می توان گفت کرونا یک فرصت جدید را برای بازنگری در مسائل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به وجود آورده و هم ایران و هم افغانستان احتیاج دارند تا به صورت مجزا به این مسائل بپردازند. می توان گفت تقریباً هیچ دو کشوری در دنیا مانند ایران و افغانستان اشتراکات فراوانی نداشته اند. بنابراین مرزهایی که بین این دو کشور وجود دارد نمی تواند به عنوان یک مرز فرهنگی قومیتی، فرهنگی و تاریخی عمل کند. بدین ترتیب مسائل سیاسی هم در سایه شرایط جدید می تواند تکرار گردد. این دو کشور تجربه سازمان همکاری های منطقه ای را دارند که تجربه پیروزی نبود اما کرونا می تواند به عنوان یک دشمن مشترک عاملی برای همکاری میان ایران، افغانستان و آسیای میانه محسوب شده و در صورت بروز بحران های مشابه در آینده مورد استفاده قرار گیرد. دنیای شدن موجب خواهد شد تا مرزهای سیاسی را مانند اتحادیه اروپا در نظر گرفت. به عبارتی این موضوع باعث خواهد شد تا در آینده از این فرایند کنونی بهتر و بیشتر استفاده گردد.

دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام نموده است همه مهاجرانی که در ایران سکونت دارند از خدمات بهداشتی مشابه ایرانیان در مسئله کرونا برخوردار خواهند شد که این یکی از اقدامات قابل امتنان از جانب جمهوری اسلامی است. اما جمهوری اسلامی می تواند با ارسال تجهیزات پزشکی و پزشکان مجرب در این زمینه به مهار کرونا در افغانستان هم یاری رساند. همچنین مسؤولان دو کشور می توانند در این ایام مراکز تاریخی خودشان را در فضای مجازی و آنلاین و به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار دهند و این فرصتی برای آشنایی بیشتر دو کشور باشد.